Mensen vinden het belangrijk om zo lang mogelijk thuis te kunnen wonen. Mantelzorgers wensen dit hun dierbaren ook toe en willen zich inspannen om hen zo lang mogelijk in een aangepaste thuissetting te kunnen houden.

Wat zijn jouw verwachtingen van een mooie toekomst op latere leeftijd?

Blijf je liefst zo lang mogelijk thuis wonen? Welke drempels zijn er om zelfstandig voor jezelf te kunnen blijven zorgen? Welke rol kan de familie of de buurt opnemen wanneer sommige activiteiten wat moeilijker worden? Wat betekent voor jou een goede zorg thuis, in een serviceflat of in een woonzorgcentrum?

In het kader van de vermaatschappelijking van de zorg wordt er steeds meer in de richting van mantelzorgers gekeken wanneer een zorgbehoevende persoon thuis hulp nodig heeft. Maar wie houdt de draagkracht van mantelzorgers in de gaten? Hoe kunnen we hen zo goed mogelijk ondersteunen en waardering geven?

Het thema ‘mantelzorg door en voor senioren’ werd dit voorjaar nauwgezet onder de loep genomen door een geëngageerde groep Leuvense plussers, die gedurende vijf dialoogtafelrondes het thema oplossingsgericht uitdiepten. Aan kleinschalige dialoogtafels werd samen bekeken welke voorstellen verrijkend en haalbaar kunnen zijn in het ondersteunend aanbod voor ‘Leuvense’ mantelzorgers. We willen via ons clubblad de probleemschets en mogelijke projectideeën rond mantelzorg die uit de co-creatiesessie naar voor gekomen zijn nader toelichten.

Wat is mantelzorg?

Mantelzorg is alle extra zorg die mensen (één of meerdere personen) geven aan familieleden of vrienden die tijdelijk of permanent hulpbehoevend zijn als gevolg van een fysieke of verstandelijke beperking of een psychische aandoening. De zorg die verleend wordt vloeit voort uit een sociale relatie en verloopt dus buiten het kader van vrijwilligerswerk of professionele hulp.

Mantelzorg sluipt meestal je leven binnen. Je rolt er langzaam in. Het begint met sporadische hand- en spandiensten en groeit vaak uit tot een situatie dat je dagindeling onvoorspelbaar wordt, een dagje vrijaf er niet meer inzit en vakantieplanning onmogelijk wordt. Je beseft dan ook vaak pas na een tijdje dat je een mantelzorger geworden bent. De emotionele belasting is niet te onderschatten. Mantelzorg in een gezin kan ook familiale spanningen teweeg brengen. Soms gaat het om elke dag opnieuw een beetje meer afscheid nemen van een dierbare.

(H)erkenning en steun voor mantelzorgers

Het zorgaanbod is vooral gericht op de zorgbehoevende. De mantelzorger is meer en meer zelf onderdeel van het zorgaanbod. Echter ook mantelzorgers hebben nood aan verschillende vormen van ondersteuning en begeleiding.

Mantelzorgers hebben vaak vragen over de manier waarop ze best sommige verzorgende taken op zich nemen, veilig kunnen heffen en tillen, hoe ze moeten omgaan met psychiatrische problematieken of dementie, de manier waarop de zorgverstrekkers werken, medicatieschema’s, nieuwe technologieën. Mantelzorgers zouden moeten kunnen kiezen uit een ruim palet aan bijscholingsmogelijkheden.

De mantelzorger heeft dan ook nood aan proactieve begeleiding en ondersteuning. 

Stel van bij de opstart van het zorgproces een haalbaar zorgplan op, onder begeleiding van een zorgcoach. Zo kan je veel preventiever te werk gaan en maak je een goede start voor een goede zorgcoördinatie.

° Stap 1: De zorgbehoevende maakt uit of hij zorg wil krijgen van een mantelzorger en wie die mantelzorgers dan bij voorkeur kunnen zijn.

° Stap 2: Overleg met de potentiële mantelzorgers: is deze zorgvraag een haalbare optie voor de mantelzorger? In welke mate? Hoe kunnen we de taken verdelen over meerdere mantelzorgers? Toelichting van alternatieve hulp / respijtzorg / hulpmiddelen / kleinschalige en haalbare woningaanpassingen om de mantelzorger te ontlasten. Werk hiervoor met een zorgbemiddelaar / trajectbegeleider / care manager (vertrouwenspersoon).

° Stap 3: De noden en grenzen van de mantelzorgers worden mee opgenomen bij het bepalen van de zorgdoelstellingen. Professionele partners hebben kennis van deze noden en respecteren waar de grens ligt. Niet alle mantelzorgers voelen zich immers comfortabel om verpleegkundige taken op zich te nemen. Het moet een vrije keuze blijven.

Momenteel kunnen mantelzorgers opgeleid worden door verpleegkundigen om bijvoorbeeld sommige medische zorghandelingen uit te voeren. www.NVKVV.be

Omgekeerd kunnen ook studenten en professionals nog veel leren van de mantelzorgers over hoe goede zorg moet verleend worden. Het gaat dus om een kruisbestuiving tussen mantelzorgers en professionelen. Op deze manier worden toekomstige zorgverleners tegelijkertijd ook gesensibiliseerd over dit thema. Misschien kan er een buddysysteem opgezet worden tussen studenten en mantelzorgers?

Gedeelde smart is halve smart.

Mantelzorgers hebben deugd van lotgenotencontact. Je kunt steun vinden in de verhalen van anderen en leren van elkaar. De sociale contacten die je op deze manier kan opbouwen, kunnen een mogelijk gevoel van eenzaamheid tegengaan, zeker wanneer een groot deel van je tijd in functie van de zorgbehoevende wordt ingevuld en er weinig tijd overblijft om te investeren in sociale contacten.

ORGANISEREN VAN ONTMOETINGSMOMENTEN zou mijn inziens best kunnen passen in het kader van een hedendaagse seniorenorganisatie als de onze.

Hier denken we dan aan:

° Informele ontmoetingsmomenten voor mantelzorgers (en die zijn er zeker heel wat binnen het kader van ons ledenbestand), waar ze onderlinge steun, uitwisseling van ondervinding en ideeën, een gewone babbel onder elkaar...

° Een gelegenheid ook waar senioren of, en waarom niet, ook familieleden van senioren die met een dergelijk probleem worden geconfronteerd, in contact kunnen komen met onze‘ervaringsdeskundigen die van uit hun dagelijkse ondervinding als raadgevers kunnen opreden.

° Het aanbieden van lokale vormings- en infosessies voor mantelzorgers, op maat van de specifieke problematiek waar zij mee te maken hebben.  Agentschap Zorg & Gezondheid is een dienst van de Vlaamse overheid. Het ondersteunt en reglementeert een waaier aan zorg- en gezondheidsinitiatieven

°. Als er voldoende belangstelling is van een groepje geëngageerde vrijwilligers uit de doelgroep, heeft het opstarten van een dergelijk project meer kans om tot een duurzaam netwerk uit te groeien.

° Mantelzorgers hebben weinig tijd. Vrijwillige clubleden zouden als vervanger kunnen fungeren tijdens de tijd dat de mantelzorger wenst uit te trekken voor dergelijke ontmoetingsmomenten.

Wordt vervolgd. Graag reacties en/of suggesties.

Philippe Maertens, 1 september 2015