Culturele activiteit van de maand april: Fort van Breendonk
Maandag 22 april 2024.
Inschrijving en betaling van 20 euro (of 15 euro mits vertoon van museumpass) met vermelding van je lidnummer + ‘Breendonk’.
Vertrek per autocar om 12u30 stipt te Leuven, schuin tegenover de stelplaats van de bussen van De Lijn, perron 15 aan de Diestsepoort. Registreren bij begeleider Eddy Neerinckx.
Geleid bezoek (2u), 2 groepen van 25 personen.
Noem van sommige plekken de naam en er ontstaat meteen een associatie met wat er ooit gebeurde. Het Fort van Breendonk is zo’n plek .... de verschrikking van het nazisme met onmenselijke gruwel, onwaarschijnlijk lijden voor velen tot de dood erop volgde. Wat er allemaal gebeurde, zal niet iedereen ter ore zijn gekomen. Maar iedereen weet wel dat het niet fraai was. U bent uitgenodigd voor een afdaling in de hel...
Het fort van Breendonk, het belangrijkste WOII-gevangenenkamp in België is één van de best bewaarde in Europa. Het werd na
grondige renovatie in 2003 heropend en ontvangt jaarlijks ruim 100.000 bezoekers. Oorspronkelijk gebouwd vlak voor WOI als onderdeel van de verdedigingsgordel rond Antwerpen, werd het tijdens WOII door de nazi’s vanaf september 1940 als ‘opvangkamp’ voor dissidenten, verzetslieden, gijzelaars en Joden gebruikt, waarbij het kampbeheer grotendeels uitgevoerd werd door (Vlaamse) collaborateurs. Voor de gevangenen betekende dat een aanhoudende deprivatie, onmenselijke foltering, verregaande fysieke en mentale mishandeling. Tussen september 1940 en september 1944 verbleven ca. 3.600 gevangenen in Breendonk. Zo’n 10% kwam nagenoeg meteen om door executie, zowat de helft lieten later het leven (na een overbrenging) in Duitse, Oostenrijkse en Poolse concentratiekampen.
Aanvankelijk werd Breendonk vooral gebruikt voor de opsluiting van overtreders van anti-Joodse wetten, smokkelaars, zwarthandelaars of al wie door de Duitsers werd beschouwd als asociaal. Er konden 600 gevangenen worden opgesloten. Vanaf 1942, toen de joodse gevangenen werden overgebracht naar de Dossinkazerne in Mechelen, werd het kamp vooral gebruikt voor de opsluiting van verzetslieden, politieke gevangenen en gijzelaars. Na de bevrijding door de Britten in september 1944 werden er Duitse krijgsgevangenen in onder gebracht, korte tijd nadien gevolgd door collaborateurs en zgn. ‘incivieken’. In juni 1947 wordt de rol als officiële staatsgevangenis beëindigd en wordt het fort een Nationaal Gedenkteken.
Twee gidsen nemen ons mee doorheen het fort en de geschiedenis van alledag: mensonwaardig leven in de cellen, terechtstellingen, beestachtige beulen, loodzware arbeid, hongerrantsoenen en dagelijkse brutaliteiten. Kortom een nauwelijks te bevatten inkijk in datgene waartoe ‘mensen’ – what’s in a name? - in staat blijken te zijn. Het verleden op z’n (aller)smalst.
Eddy Neerinckx, 24 december 2023