700 jaar geleden werd de eerste steen gelegd van de Universiteitshal. De Hal staat dezer dagen vooral bekend als het gebouw waar nieuwe studenten zich komen inschrijven. Maar door de eeuwen heen veranderde de Hal voortdurend van functie en eigenaar. We geven u graag een overzicht van de 10 belangrijkste momenten uit de 700 jaar geschiedenis van de Universiteitshal.

Bouw van de Lakenhal

In de 14de eeuw stond Leuven internationaal bekend om zijn lakennijverij. Onder hertog Jan III werd in 1317 gestart met de bouw van een lakenhal in het hart van de stad. Het was een overdekte markt met daarboven kantoren en opslagplaatsen. Lakens werden er uitgestald, gemeten, gekeurd en verhandeld. De Hal bestond toen enkel uit het deel aan de Naamsestraat; de kant aan de Oude Markt werd later pas aangebouwd. De Lakenhal is het oudste voorbeeld van burgerlijke bouwkunst uit de gotische periode in Brabant. De Hal werd gebouwd met Brabantse zandsteen en door vakmensen uit de streek: steenhouwers, metselaars, beeldhouwers.

De universiteit neemt haar intrek in de Lakenhal

De lakenhandel zorgde voor een Leuvense gouden eeuw, maar de verkoop daalde door concurrentie, oorlog en een veranderende mode. Sinds de tweede helft van de 14de eeuw werd de Hal minder en minder gebruikt voor de lakenhandel.<br />
<br /> Toen in 1425 de universiteit werd gesticht, wierp Leuven zich op als intellectuele hoofdstad van de Lage Landen. In 1433 stelde de stad een deel van de Lakenhal ter beschikking van de universiteit. De Lakenhal werd het bestuursgebouw en er werden vier auditoria ingericht. Het was ook de plaats waar nieuwe studenten en docenten zich moesten inschrijven. Dat gebeurde toen nog handmatig door de rector. 700 jaar later is de Universiteitshal nog steeds de plaats waar studenten zich komen inschrijven.

De universiteit koopt en verbouwt de Lakenhal

Gedurende twee en een halve eeuw moesten professoren en studenten het gebouw delen met kooplui en hun klanten. De Lakenhal was een bouwval en moest gerenoveerd worden. Omdat de stad het geld niet had om te verbouwen, kocht de universiteit de Hal. De grootscheepse verbouwing duurde tot 1687 en kostte handenvol geld. Het gebouw werd hoger gemaakt en op de verdieping werden auditoria ingericht voor de vier hogere faculteiten: godgeleerdheid, kerkelijk recht, burgerlijk recht en geneeskunde. De centrale bibliotheek van de universiteit vond onderdak op de tweede verdieping, waar tegenwoordig het rectoraat gevestigd is.

Uitbreiding naar de Oude Markt

In de 17de eeuw was de bibliotheekruimte te klein geworden, waarop de universiteit besliste de Universiteitshal uit te breiden. Er kwam een aanbouw op de Oude Markt: de Regavleugel, genoemd naar rector Hendrik Jozef Rega. De begane grond van de nieuwe vleugel werd gebruikt voor de universitaire rechtbanken, de senaat en kantoren. De eerste verdieping werd volledig in beslag genomen door de bibliotheek. Het interieur van de bibliotheek was indrukwekkend: 14 grote boekenkasten met daarboven meer dan levensgrote beelden die de inhoud aangaven. Op de kelderverdieping van de nieuwe vleugel werd ook een academische bier- en wijnkelder ondergebracht, waar academici en studenten accijnsvrij konden inkopen.

De universiteit wordt afgeschaft, de Hal krijgt een nieuwe bestemming

Tijdens de Franse Revolutie kwam Leuven in 1795 onder revolutionair bewind. In de Universiteitshal werden troepen gelegerd en paarden gestald. De bibliotheek werd afgeroomd, de boeken naar Parijs gebracht. In 1797 werden de universiteit en de colleges afgeschaft. Keizer Napoleon droeg de Universiteitshal over aan de stad. De stad heropende de bibliotheek. Maar de rest van het gebouw werd verhuurd aan handelaars: er kwam een vleeshuis, een café, een schouwburg met spektakelstukken en zelfs een dansschool.

De universiteit wordt opnieuw opgericht

Na de Franse Revolutie werd in 1817 de Rijksuniversiteit Leuven opgericht. Zij nam terug haar intrek in de Universiteitshal. In 1835 verhuisde de Katholieke Universiteit van Mechelen naar Leuven. Ook zij nam haar intrek in de Universiteitshal. De Universiteitshal werd op dat moment volledig ingenomen door de bibliotheek. In 1913 liet rector Paulin Ladeuze zelfs metalen boekenrekken monteren.

De Universiteitshal wordt afgebrand door Duitse troepen

Tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg Leuven het zwaar te verduren. Op 25 augustus 1914 stond de Oude Markt in lichterlaaie. Ooggetuigen zagen Duitse soldaten ook het vuur aansteken in de kelderverdieping van de Universiteitshal. Na de brand bleven enkel de gevels over. De bibliotheek brandde volledig uit, meer dan 300 000 boeken gingen volledig verloren. De Duitsers hadden de universiteit in het hart willen treffen.

De Universiteitshal wordt terug opgebouwd

Na de oorlog kregen de plannen voor de wederopbouw van de bibliotheek snel vorm, maar er werd gekozen voor een nieuwe locatie: het Ladeuzeplein. De Universiteitshal moest op zoek naar een nieuwe bestemming. De stad nam de volledige restauratie in handen en stelde het gebouw ter beschikking van de lokale middenstand, die er een handelsbeurs organiseerde.

 In 1927 nam de universiteit er weer plechtig zijn intrek. Er werd een museum ingericht. Maar de Universiteitshal bleef natuurlijk ook een bestuursgebouw. De Regavleugel kreeg een luxueuze Senaatskamer, Rectorskamer en Faculteitenkamer, nu bekend als de Rectorale Salons. In de vroegere pronkzaal van de bibliotheek kwam de Promotiezaal, die een grote indruk maakte op de bezoekers. De marmeren staatsietrap zoals we hem nu kennen werd gebouwd.

Schade tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog liep het gebouw opnieuw schade op. In mei 1944 beschadigden Britse bombardementen de voorkant en de achterkant van het gebouw. Ook het trappenhuis moest enkele voltreffers incasseren, waardoor een aantal gewelven instortten. Het duurde tot de jaren 70 voor de laatste sporen van de oorlog waren uitgewist.

Opknapbeurten en renovaties

In de voorbije 70 jaar onderging de Universiteitshal verschillende renovaties en opknapbeurten. In 1965 werden een nieuwe Rectorskamer en de kantoren van het rectoraat op de zolderverdieping ingericht. Maar het was wachten tot 1975, de 550ste verjaardag van de universiteit, op een grondige renovatie van de Jubileumzaal en schoonmaakbeurt van de buitengevels.

Naar aanleiding van het bezoek van Paus Johannes-Paulus II in 1985 werden de Senaatskamer, Rectorskamer en Faculteitenkamer opgeknapt. In 2007 werd het nieuwe trappenhuis aan de kant van de Zeelstraat ingewijd. De moderne trappentoren leidt de bezoekers naar een panoramisch uitzicht over de stad. Op de 700ste verjaardag van de Universiteitshal werd onlangs de Museumzaal gerenoveerd.

Deze tekst met bijbehorende tijdlijn is eerder verschenen op nieuws.kuleuven.be en is gebaseerd op het boek ‘Universiteitshal 1317-2017’ van universiteitshistoricus Mark Derez’.